Merkez Han

Merkez Han, günümüzde ANAMED’in faaliyet gösterdiği, Vehbi Koç’un Koç Ticaret AŞ’nin merkezini İstanbul’a taşımaya karar verdiğinde satın aldığı ilk bina. Yapımı 19. yüzyıl başlarına tarihlenen han İstanbul’da İstiklal Caddesi üzerinde yer alır.

Günümüzde kısmen ANAMED’in yemekhanesi olarak kullanılan en eski binanın 1831 Pera yangınından önce yapıldığı ve büyük olasılıkla Ermeni Katolik Düzoğlu ya da Düzyan Ailesi’nin konağı olduğu düşünülmektedir. 1819’da gizli bir şapele ev sahipliği ettiği suçlamasıyla el koyulan bina, 1830’lu yıllarda Düzoğlu Ailesi’ne geri verilmiş ve aile bireylerinin itibarı onarılmıştır. Söz konusu “gizli” şapelden geriye kalan tek parça olan oyma taştan “Tanrının Kuzusu” paneli ANAMED’in üçüncü katında sergilenmektedir.

Bina 1881’den itibaren, İstanbul’da görev yapan diplomatlara ve üst düzey Osmanlı memurlarına hizmet veren bir kulüp olan Club de Sport Oriental’e (daha sonra Cercle d’Orient) ev sahipliği etti; 1883-90 arasında ise Yunan Konsolosluğu olarak kullanıldı. Yüzyıl dönümünde Cadde-i Kebir (şimdiki İstiklal Caddesi) genişletilirken caddedeki tüm diğer binalar gibi Düzoğlu Konağı da 1898-1902 yılları arasında önemli ölçüde yenilendi; bu kapsamda, binanın beş katlı hale getirilmesi yapısal olarak kuvvetlendirilmesini gerektirdi. Bu geniş çaplı mimari değişikliklerin ardından, hâlâ Düzoğlu Ailesi’ne ait olan bina Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarındaki sosyokültürel gelişmelere daha uygun yeni bir işlev kazandı. Bu çok katlı modern konak bir Beyoğlu hanına dönüştü. ABD’li dikiş makinesi üreticisi Singer şirketine ev sahipliği etti ve Singer Han olarak anılmaya başladı. Singer şirketi Cumhuriyet döneminde de bu binada faaliyet göstermeye devam etti.

1960 yılında Vehbi Koç tarafından satın alındığında artık “Merkez Han” olarak bilinen binayı 1961 yılında ilk Koç Topluluğu şirketlerinden Gazsan Likid Gaz Ticaret ve Sanayi AŞ kullanmaya başladı. Vehbi Koç’un vasiyetinde “hiçbir zaman satılamayacağını” belirttiği binanın, bir dizi farklı şirkete ev sahipliği ettikten sonra, 2005 yılında Koç Üniversitesi için bir araştırma merkezine dönüştürülmesine karar verildi. Aynı yıl, yapısal güçlendirme ve yenileme çalışmaları devam ederken Merkez Han’da akademik etkinlikler düzenlenmeye başladı. Mimar Fahrettin Ayanlar’ın hazırladığı projeye göre yürütülen yenileme çalışmaları 2008 yılında Mimarlar Odası’nın 11. Ulusal Yapı Dalı Başarı Ödülü’ne layık görüldü. Yapısal düzenleme çalışmalarının ardından binanın resmi açılışı 2012 yılında yapıldı.